کرونا سرعت تغییرات ناشی از تکنولوژی را در صنعت نشر افزایش داد - مجله مدیاپلیر

سال سرانجامی بی تابی های یک سده به تِک تِک افتاده و 1400 در راه است. 1399 برای نشر ایران؛ خوب یا بد سپری شد. کرونا در سرانجام سال 1398 تازه نمایان شده بود و ابهام های پیش رو بسیار بیشتر از امروز بودند و حالا همگی با این آدمی خوار کنار آمده ایم؛ پدیده ای جهانی که از سیاست و فرهنگ تا اقتصاد و جامعه را دستخوش تغییرات عظیمی کرد؛ آنچه که بازار و صنعت نشر ایران نیز از آن تأثیر پذیرفت.

شرایط نشر کشور در سال 1399 را می توان از چهار زاویه آنالیز کرد: سیاست گذاری، برنامه ریزی و اجرا در سطح کلان و وزارتخانه ای، شرایط موسسات نشر و دیگر حلقه های زنجیره این صنعت، انجمن ها و اتحادیه های صنفی، الگوهای خرید و مصرف.

طی این مدت، شیوه ها و الگوی خرید و مصرف کتاب متأثر از تکنولوژی های نو و تعاملات فیزیکی محدودتر، شاهد تغییراتی محسوس بود. به نظر می رسد پدیده کوید 19 سرعت تغییراتی که ناشی از تکنولوژی های نو در صنعت نشر بود را بیشتر کرد. طبیعی است که فروش در بسترهای وب به اندازه ای قابل توجه بیشتر شد و فراوری، مصرف و توزیع گونه های نوین محتوا از جمله کتاب شنیداری و کتاب الکترونیک با رشد چند برابری روبه رو شدند. همچنین در این مدت صنعت نشر هم به لحاظ امکانات فراوریی و هم به لحاظ بهره گیری از رسانه های نو در بازاریابی تجربه خوبی داشت. به نظر می رسد که صنعت نشر از این دو حیث رو به حرفه ای شدن دارد.

خبرها حاکی از فشار کلی بر حلقه های ضعیف تر بدنه نشر در هر سه ضلع کتاب فروشی ها، موزعان و ناشران است. کسب و کارهای کوچک تاب آوری کمتری در روبرو با پدیده کرونا داشتند؛ حال آنکه کسب و کارهای عظیم ترغ حتا در مواردی رشدی چند برابری را تجربه کردند.

در تحلیل وضع موجود صنعت نشر نه می توان کفه قوت یافته را به تنهایی دید و نه کفه دچار ضعف شده را. در سالی که گذشت؛ کتابفروشی های عظیم و مدرنی به ویژه در شهرهای عظیم و مناطق مرفه تر تأسیس شدند؛ درحالی که کتاب فروشی های محلی کوچکتر که بیشتر در مناطق محروم تر شهرها بودند؛ به دلایل گوناگون از قافله جاماندند. این نکته می تواند در سیاست گذاری های کلان مورد توجه سیاست گذاران فرهنگی قرار گیرد. شناسایی و تقویت بخش های آسیب دیده تر و نیازهای فعالان صنعت نشر به ویژه در مناطق کمتر برخوردار می تواند؛ به توازن کلی بازار کتاب ایران کمک رساند. طبیعی است که در سمت مصرف نیز به این مناطق از جهت تخصیص یارانه ها باید توجه بیشتری داشت.

در اصناف نشر -شامل اتحادیه ها و انجمن های فرهنگی- شاهد رخداد خاصی نبودیم. از این نظر شاید کم تحرک ترین حلقه از پازل نشر را می توان انجمن ها و اتحادیه های مربوط به صنعت نشر دانست.

به نظرم نمره کاری معاونت فرهنگی وزارت ارشاد در سال سرانجامی کارش با توجه به همه محدودیت های پدید آمده، قابل قبول بود. به ویژه با حمایت هایی که در طرح های کارا و تحفه از بنگاه های آسیب دیده به وجود آمد. همچنین برگزاری سه دوره طرح فصلی و یک دوره نمایشگاه مجازی کتاب از رویدادهای مهم بازار کتاب در امسال بودند. طرح هایی که هم به عدالت توزیع می انجامند و هم ضعف آشکار سامانه توزیع کتاب را تا اندازه ای پوشش می دهد.

در سال پیش رو دولت دست به دست خواهد شد. امیدوارم که تغییرات سیاسی کلان، مجاری تنفسی موجود را به همین اندازه باز نگه دارد. هرچند که نشر راه خود را بازیافته و صرف نظر از آن تغییرات، به راه خود ادامه می دهد.

و سخن سرانجامی اینکه امروز تصویر پیش روی صنعت نشر ایران روشن تر از پیش است و این صنعت اعتماد به نفس بیشتری را تجربه می نماید، خوداتکاتر شده و تغییرات را بیش از پیش به رسمیت شناخته است.