آنالیز درآمد دولت از اپراتورهای موبایل - مجله مدیاپلیر

تحقق این درآمد از آنجایی حاصل می گردد که مطابق با پروانه اپراتورهای فعال در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات، این اپراتورها باید سالانه مبالغی را به عنوان حق السهم دولت از درآمدهای خود بپردازند که بخش اعظم آن در اختیار رگولاتوری قرار می گیرد.

درآمد حدود 31 درصدی دولت از خدمات ارزش افزوده

این درآمد از اپراتورهای تلفن همراه از محل حق پروانه، هزینه های نامبرینگ، خدمات اجباری عمومی (USO) که حدود 3 درصد برآورد می گردد، حق فرکانس شبکه موبایل، حق فرکانس شبکه های رادیوئی، درآمد حاصل از مکالمات بین الملل صادره و وارده و نیز حدود 28.1 درصد از درآمد حاصل از سرویس ها و خدمات ارائه شده در حوزه ICT ، حاصل می گردد.

نحوه پرداخت حق السهم دولت از محل این خدمات، در مصوبات مختلفی از سوی کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات مورد تاکید قرار گرفته است. به نحوی که علاوه بر حق السهم دولت از واگذاری پروانه خدمات اپراتوری، نحوه تسهیم درآمد اپراتورها از مکالمات بین الملل صادره از کشور، در مصوبه 176 کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات آمده و در این مصوبه مقرر شده که اپراتورها از درآمد خود باید مبلغی را به خدمات عمومی اجباری ارتباطات و فناوری اطلاعات و حق سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی پس از کسر سهم شرکت ارتباطات زیرساخت، اختصاص دهند.

در سایر خدمات نیز، مبالغ حق السهم دولت، خدمات عمومی اجباری ارتباطات و فناوری اطلاعات (USO) و حق رگولاتوری از کل درآمد ناخالص اپراتورها محاسبه و دریافت می گردد. از سوی دیگر مصوبه 245 کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات که درباره اصول حاکم بر انتقال منافع طیف فرکانس است، اجازه می دهد که رگولاتوری مبلغی را بر اساس ماده 3 قانون استفاده از بی سیم های اختصاصی و غیرحرفه ای مصوب سال 1360 و آیین نامه قیمت گذاری طیف امواج رادیویی مصوبه شماره 107 در قبال فرکانس واگذار شده، از اپراتور دریافت کند.

در مصوبه 248 کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات نیز مدل محاسبه مبالغ تسهیم درآمد دولت از درآمدهای حاصل از ارائه خدمات ارزش افزوده اپراتورها تصویب شده است که طبق آن اگر اپراتور به صورت نیابتی نسبت به مانی کالکشن (جمع آوری مبالغ) به صورت Direct Carrier Billing (DCB) برای هرگونه شخص ثالث از جمله فراوری نماینده محتوا اقدام کند، سهم اپراتور، برابر قرارداد منعقد شده با شخص ثالث، همان درآمد اپراتور محسوب می گردد و باید در قبال آن از درآمد تعریف شده به رگولاتوری، سهم دهد.

مطابق با مصوبات موجود و آنچه که در پروانه اپراتورهای موبایل آمده است، برآورد می گردد که سالانه در مجموع حدود 31 درصد از درآمد اپراتورها با توجه به اصول حاکم بر پروانه هر اپراتور، در اختیار دولت قرار می گیرد.

درآمد 40 هزار میلیارد تومانی دولت از همراه اول

برای مثال در گزارشی که بر مبنای اطلاعات مستند کدال بورس منتشر شده است، پرداختی همراه اول به دولت های یازدهم و دوازدهم حدود 40 هزار میلیارد تومان بوده و به تفکیک هر سال در این بازه زمانی مطابق جدول زیر آمده است:

این گزارش نشان می دهد که همراه اول در یک دهه گذشته بیش از 50 هزار میلیارد تومان به دولت پرداخت نموده است. پرداختی های همراه اول به دولت، عناوینی چون رگولاتوری (سازمان تنظیم مقررات)، شرکت ارتباطات زیرساخت، سود ناشی از سهام 20 درصدی دولت در شرکت مخابرات ایران، همراه اول و سهام عدالت ، مالیات (عملکرد، تکلیفی، ارزش افزوده و حقوق)، پروانه فعالیت، گمرک و ... را شامل می گردد که میزان این پرداخت از سال 88 تا نیمه اول سال 98 برابر با 508.957.204 میلیون ریال است.

برآورد تقریبی از این گزارش حاکی از آن است که برای مثال اپراتور همراه اول در سال 97 حدود 7 هزار میلیارد تومان از محل درآمد خود را به خزانه دولت واریز نموده است. این درحالی است که با توجه به اصول حاکم بر پروانه اپراتورهای موبایل و مصوبات رگولاتوری، این اپراتور موظف به پرداخت حدود 30 درصد از درآمد خود از محل خدمات ارزش افزوده به رگولاتوری است.

حال با توجه به اینکه چندی است وزیر ارتباطات در پی شفاف سازی ارائه خدمات ارزش افزوده تلفن همراه (VAS) که از سوی اپراتورها و با حضور شرکتهای ثالث ارائه نماینده این خدمات عرضه می گردد قصد خاتمه دادن به این بازار را دارد، این سوال مطرح می گردد که با خاتمه یافتن این خدمات چه رقمی از سهم رگولاتوری از محل درآمدهای ارزش افزوده کاسته می گردد.

آذری جهرمی ارزش بازار خدمات VAS را حدود 2600 میلیارد تومان برآورد می نماید و به دلیل مشکلاتی از جمله کلاهبرداری و سوءاستفاده از ناآگاهی کاربران که توسط خدمات دهندگان ارزش افزوده ایجاد شده، میخواهد این خدمات را خاتمه دهد.

وزیر ارتباطات دلیل تعطیلی بازار کسب و کارهای ارزش افزوده را اجحاف حقوق کاربران و تخلف و کلاهبرداری شرکتهایی عنوان نموده که این بازار را در اختیار گرفته اند و تاکید دارد که مهمترین موضوع در برخورد با VAS ، حق الناس است که از سوی این شرکتها نادیده گرفته می گردد.

کاهش 280 میلیاردی درآمد رگولاتوری از وس

محاسبه تقریبی از درآمد اپراتورهای موبایل حاکی از آن است که حدود 10 درصد از درآمد اپراتورهای همراه از محل بازار خدمات ارزش افزوده است که با احتساب کسر سهم ارائه دهندگان خدمات و تجمیع نمایندگان و سایر بازیگران این اکوسیستم، حدود 30 تا 40 درصد از این رقم به اپراتور موبایل اختصاص می یابد.

حال در صورتی که ارزش بازار این خدمات را مطابق گفته وزیر ارتباطات 2600 میلیارد تومان درنظر بگیریم، با فرض سهم 1500 میلیاردی تومانی برای همراه اول و 1100 میلیارد تومانی برای ایرانسل از این بازار و نیز درآمد 30 تا 40 درصدی که اپراتور از این بازار از آن خود می نماید، درآمد سالانه حدود 500 میلیارد تومان برای همراه اول و حدود 360 میلیارد تومان برای ایرانسل متصور می گردد که از این رقم هر یک از این اپراتورها باید مبلغ 28 تا 31 درصد را به رگولاتوری پرداخت نمایند.

برآوردهای تقریبی نشان می دهد که از مجموع درآمد حدود 860 میلیارد تومانی این دو اپراتور از محل VAS ، حدود 280 میلیارد تومان در اختیار رگولاتوری قرار می گیرد و به معنای دیگر سال جاری حدود 280 میلیارد تومان، سهم رگولاتوری از بازار خدمات ارزش افزوده است.

البته این ارقام به غیر از مالیاتی است که شرکتهای خدمات ارزش افزوده و کاربران بابت این خدمات پرداخت می نمایند؛ با این وجود در صورتی که این کسب و کارها تعطیل گردد، تخمین زده می گردد که حداقل حدود 280 تا 300 میلیارد تومان از درآمد رگولاتوری در سال کاهش می یابد.

محاسبه دیگری که از این تخمین به دست می آید حاکی از آن است که با وجودی که از سال 90 تاکنون بازار خدمات وس برقرار است و در صورتی که هر دو اپراتور تلفن همراه در مجموع، درآمدی بیش از 13 هزار میلیارد تومان برای بازار خدمات ارزش افزوده ایجاد نموده باشند، با این فرمول تقریبی و با احتساب 30 تا 40 درصد سهم درآمدی اپراتور از این بازار، در مجموع طی 8 سال گذشته رگولاتوری 1500 میلیارد تومان درآمد از این بازار داشته است.

این رقم به صورت تقریبی از مجموع درآمدهای همراه اول از سال 90 تاکنون از محل خدمات وس (7 هزار و 500 میلیارد تومان) مطابق جدول زیر و نیز با فرض اینکه اپراتور ایرانسل حدود 80 درصد این درآمد (6 هزار میلیارد تومان) را داشته باشد به دست آمده است.

درآمد تقریبی اپراتور همراه اول از بازار خدمات ارزش افزوده

کوشش خبرنگاران برای اخذ ارقام دقیق حق السهم دولت از درآمد اپراتورهای موبایل از رگولاتوری بی نتیجه مانده و این سازمان به عنوان نهاد مقررات گذار این حوزه، تاکنون از ارائه پاسخ شفاف در خصوص سهم اپراتورهای موبایل و مبالغ دریافتی خودداری نموده است.

با این حال این سوال همچنان مطرح است که سهم دقیق رگولاتوری از محل خدمات ارزش افزوده اپراتورهای موبایل چقدر است و درآمدی که رگولاتوری از اپراتورها دریافت می نماید، صرف چه موضوعاتی می گردد.